Συμμετοχή στους αγώνες του Ελληνισμού

Στον Αγώνα του 21 οι Αβδελλιώτες με τους κοντοχωριανούς τους Περιβολιώτες, Σμιξιώτες και Σαμαρινιώτες έλαβαν μέρος στην Επανάσταση .της Χαλκιδικής υπο τον Eμμανουηλ Παππά και αρκετοί υπηρέτησαν .στο σωμα του Σαμαρινιωτη Τ . Καρατάσου. .

Στην πολιορκία του Μεσολογγίου, που κατά τον Ν. Κασομούλη οι περισσότεροι κλεφτοκαπεταναίοι και οπλαρχηγοί και τα έγκλειστα παλικάρια τους ήταν Βλάχοι, συμμετείχαν και οι Αβδελλιώτες αγωνιστές: Μπρέσιος, Στέργιος Μπέζας και ο καπετάν Αράμος, που έπεσε αργότερα μαχόμενος στην Πελοπόννησο.

Μετά τη δημιουργία του ελληνικού κράτους με βόρεια σύνορα Αμβρακικού - Παγασητικού, η Αβδέλλα και τα

γειτονικά Bλαχοχώρια πλήρωναν το τίμημα των ληστρικών επιδρομών των Αλβανών. Κι έτσι ξεσηκώθηκαν με τους Θεσσαλούς, Ηπειρώτες και τους Δυτικομακεδόνες Βλάχους, στα 1854, για να ενωθούν με τη μητέρα Ελλάδα, η οποία προσέτρεξε με σώμα κλεφτοκαπεταναίων υπό τον Θ. Γρίβα.

Όμως η οθωνική κυβέρνηση των Αθηνών τους εγκατέλειψε και οι επαναστατήσαντες Αβδελλιώτες, Περιβολιώτες, Σμιξιώτες και Σαμαρινιώτες στο χωριό Καρπερό των Γρεβενών, έδωσαν τη μάχη αβοήθητοι στη «Φυλλουργιά», όπου στην κυριολεξία αποδεκατίστηκαν .Σκοτώθηκαν οι Αβδελλιώτες Κατσιουπέρης και Κουτόβας και τραυματίστηκε ο Δημάκης.

Τη χρονιά του Ρωσοτουρκικού πολέμου, και της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, στα 1877-78, οι Αβδελλιώτες της Βέροιας ξεσηκώνονται εναντίον των Τούρκων, με επικεφαλής τον συμπατριώτη τους μεγαλοτσέλιγκα Παύλο Μπαντραλέξη, στον Κολινδρό και τα γύρω χωριά του Αλιάκμονα. Το κίνημα απέτυχε και ο Π.

Μπαντραλέξης κατέφυγε στην Αθήνα, ζώντας εκεί επί 18 χρόνια ως «συνταξιούχος» του ελληνικού κράτους. Το 1896 του χορηγήθηκε αμνηστία από τους Τούρκους. Επέστρεψε και πάλι στην Αβδέλλα και πέθανε στη Βέροια στα 1911.

Στο κίνημα του Κολινδρού συμμετείχαν ως ηγέτες οι Αβδελλιώτες, Παύλος και Πέτρος Μπαντραλέξης, ο Παναγιώτης Βέρος, ο Σιαφαρίκας και ο καπετάν Σπανοβαγγέλης.

Παρ' όλο που δεν αναφέρονται συγκρούσεις σ' αυτή την επανάσταση, υπάρχουν θύματα από την αναταραχή και τη σύγχυση που προκλήθηκε από «ειρηνοποιούς Τούρκους στρατιώτες", που στις κραυγές των γυναικοπαίδων «έρχονται οι Τούρκοι», επτά ηρωίδες γυναίκες έπεσαν στο γκρεμό.

«Πρώτη η Μαρία Μητραντώνη, δεύτερη η Κυράτσα Μπενιβάνου, τρίτη η Ελένη Τσούλη, τέταρτη η Βαγγελία Σάντου, πέμπτη η Σουλτάνα Μαρίτσα, έκτη η Μαρία Σιούλα και έβδομη η Κατερίνα Νίπα. Αυτή ρίχτηκε με το μωρό της, ονόματι Γιάννη, που δεν σκοτώθηκε όμως, αλλά όταν κατέβηκαν στο γκρεμό, το βρήκανε να βυζαίνει από τη νεκρή μητέρα του, επέζησε δε του δράματος και μεγάλωσε στη Βέροια όπου και πέθανε το 1930 σε ηλικία 52 ετών».⁸

Βιβλιογραφία - Παραπομπές

1. Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη,τ 1, σ. 23.

2. Βλ. Tache Papahagi, Dictionarul Dialectului Aroman (Το Λεξικό της Αρμάνικης Διαλέκτου), Βουκουρέστι 1974, σ.

100.

3.A.J.B. Wace-M.S. Τhοmpson,Οι Νομάδες των Βαλκανίων, Θεσσαλονίκη 1989, σ. 177.

4. Β. Γιώργης ΄Εξαρχος, Αδελφοί Μανάκια. Πρωτοπόροι τoυ Κινηματογράφου στα Βαλκάνια. Και το «βλαχικόν ζήτημα», Εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 1991, σ. 82 – 122 και 203 – 346.

5. Π. Αραβαντινός, Χρονογραφία τις Ηπείρoυ, τ. Α, σ. 58.

6. Κ. Ν. Σάθας, Το εν Ζακύνθω Αρχovτολόγιov και οι Ποπολάροι. Χρovικόν Ανέκδοτov Γαλαξειδίου, σ. 195-196.

.7. Φρ. Πουκεβίλ, Ταξίδι στην Ελλάδα. Μακεδovία -Θεσσαλία, Εκδ. Αφοι Τολίδη, Αθήνα 1995,σ.144 και141.

8. Αλέκου Παπαβασιλείου (εθνοσυμβούλου της ΠΕΕΑ στα χρόνια της κατοχής), Ιστορικά δημοσιεύματα για τoυς Βλάχους, Βέροια 1974 (στο: Κώστας Μπίρκας, Αβδέλλα. Η αλπική κωμόπολη. Αετοφωλιά της ένδοξης Πίνδου, Εκδ. Ιωλκός, Αθήνα 1978, σ. 37-38).

9. Κώστας Μπίρκας,ό.π. σ. 47-48.

10. Ο.π. σ. 50.

11. Ο.π., τ.Β΄, σ. 343.

12. Νικόλαος Θ. Σχινάς, Οδοιπορικαί Σημειώσεις Μακεδοvίας, Ηπείρoυ, Εν Αθήναις 1886, σ. 6.

13. Α. J. Β. Wace -Μ. S. Thompson, ό.π. σ.174.