Βαλκανικοί και Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

 

      Στους Βαλκανικούς πολέμους 1911-1913, συμμετείχαν ως εθελοντές αγωγιάτες του ελληνικού στρατού, στο Μπιζάνι και στα Γιάννινα, οι εξής Αβδελλιώτες: Μπακατάρος Κ. Τζιάτζιος Δ., Λύτρας 1., Χώτος Ν., Μκερίρης Δ., Μπαλοδήμος Γιώτης, Μπαλοδήμος Σ., Μπακιώφης Δ., Νώτας Π., Κασίδης Α., Μαχαίρας Τ., Πίπας Ν., Δαμασιώτης Γ., Μπαζούκης Τούσιας, Παπαχατζής Α., Πιάχας Π., Πατσιαούρας Π., Ντίτος 1. και άλλοι των οποίων δεν είναι γνωστά τα ονόματα.

      Βέβαια, των αγωνιστών των Βαλκανικών Πολέμων έχουν προηγηθεί οι Μακεδονομάχοι. Και τέτοιους έχει να επιδείξει αρκετούς η Αβδέλλα: Ζήσης Βέρος, Γιάννης Μπίρκας, Γιάννης Πορτέσης, 1. Σιουτζούκης, Στ. Σιουτζούκης, Ολλά και άλλοι αγωνιστές «που είχαν έρθει απ' την Αμερική, κάπου δέκα πατριώτες: Σ. Λιόκας, Α. Τσαλιέρας, Ι. Τζουμέρκας, Ι. Γκαλιανάρος, Π. Μπαρμπέρης, Γ. Μάρτος, Γ. Παντούλης (Κουβάτας), Κ. Σιουτζούκης, Ν. Σιουτζούκης, μαζί με τους ομαδάρχες τους Α. Μίγα, Μ. Σακελλάρη, οι αδελφοί Δ. και Φ. Τακόπουλοι και με αρχηγό όλου αυτού του αντάρτικου Σώματος το Γ. Νίτσιο, (...) άλλοι δύο Αβδελλιώτες, με επικεφαλής τον τσέλικα Κώστα Ε-

ξαρχο και βοηθούς τους δασκάλους Ν. Πολιαραίο, Γ. Ρούσα και Ζ. Βέρρο, μαζί με άλλους πατριώτες απο την Αβδέλλα και το Σπήλαιο, κατέλαβαν ένοπλοι το βουνό Ορλιακα (ισχυρό πέρασμα προς την Πίνδο) για να αντιμετωπίσουν τον Μπεκίρ που βάδιζε κατά της Αβδέλλας»9.

      Στον ιταλοελληνικό πόλεμο του 1940 και αργότερα στη γερμανοϊταλοβουλγαρική κατοχή (1941-1944), η Αβδέλλα έδωσε εκατοντάδες αγωνιστές, φαντάρους και αντάρτες στον ΕΛ.ΑΣ και τον ΕΔΕΣ. Μνημονεύουμε τον στρατηγό του «Αλβανικού Μετώπου» Κ. Τότσιο και τους γνωστούς αγωνιστές της Αριστεράς Κώστα Βέρρο και Κώστα Μπίρκα (συγγραφέας). Μάλιστα, από την Αβδέλλα «Πήγαν στο Αλβανικό Μέτωπο πάνω από 800 μουλάρια και χιλιάδες άλλα βλάχικα μουλάρια όλων των χωριών μετέφεραν κάθε είδους πολεμικό υλικό, τρόφιμα, ρουχισμό κλπ., χωρίς να γυρΙσει απ' αυτά κανένα ζωντανό στους ιδιοκτήτες τους»10.

      Τα όσα προηγουμένως αναφέραμε δεν είναι άραγε αρκετά να τονίσουν στον «πάσα ένα» αμφισβητία, το πώς και το γιατί τούτη η βλαχοκωμόπολη, η Αβδέλλα, οφείλει να αναδείξει όλα της τα παιδιά, ακόμη και εκείνα που μήδισαν στα δύσκολα χρόνια των εθνικιστικών κινημάτων της Βαλκανικής, όπως είναι οι Παπατζήδες και οι Μανάκια, που δεν νομίζω να υπήρξαν περισσότερο μητραλοίες απ' όσο άλλοι συνέλληνες στην περίοδο του Εμφυλίου (1946 -1949), τη στιγμή μάλιστα που το πνευματικό και καλλιτεχνικό έργο τους σαν πολύτιμο πετράδι έχει ευρύτερη βαλκανική και παγκόσμια απήχηση;

      Δεν πρέπει, άραγε, να είναι υπερήφανοι οι Αβδελλιώτες που η υφυπουργό των ΗΠΑ κ. Ταμπόση της κυ-βερνήσεως Ρέιγκαν είναι δικό τους παιδί, και δη τέκνον θύματος της «ρουμανικής προπαγάνδας» του περασμένου αιώνα;

      Ο Π. Αραβαντινός" αναφέρει πως στα 1856 η Αβδέλλα είχε 450 σπίτια, ενώ κατά τον Νικ. Θ. Σχινά12 στα

1886 η πατρίδα των Μανάκια «το χωρίον Αβδέλλα, έχον 320 οικογενείας, 2 εκκλησίας, παντοπωλεία.

Εις 1/4 απόστασιν απ' αυτού κείται η Μονή Αγίας Τριάδος. Εν καλοκαιρία μόνο από ταυτής οδός ανερχομένη δυσχερή λίαν ανωφέρειαν,φέρει εις 2 ώρας προς την ορεινοτάτην θέσιν Βασιλίτσα. και απ' αυτής εις 3 έτι ώρας κατωφερείας εις Σαμαραίναν. Από της Αβδέλλας οδός ανέρχεται ανωφέρειαν επί ώραν και εκείθεν κατερχομένη προς ρευματιάν ακολουθεί ταύτην μέχρι του χωρίου Σμίξι...»

      Σήμερα, το «Κοινοτικό Γραφείο Αβδέλλης» στεγάζεται στο οίκημα του Δημαρχείου Τυρνάβου -πόλη στην οποία συνυπάρχουν και δραστηριοποιούνται Αβδελλιώτες, Σμιξιώτες και Σαμαρινιώτες Βλάχοι –και τα καλοκαίρια «μετακομίζει» στον πανέμορφο πίνδειο οικισμό, που έχει εξελιχθεί σε ζωντανό και πολύκοσμο τουριστικό θέρετρο, στο οποίο παραθερίζουν οι στα άστεα διαβιούντες Αβδελλιώτες, ανάμεσα στους οποίους και εξέχοντες πανεπιστημιακοί καθηγητές και διανοητές.

      Ετσι, λοιπόν , και η σύγχρονη Αβδέλλα «Στην εμφάνιση είναι ένα τυπικά βλάχικο χωριό, που είναι χτισμένο στην πλευρά ενός βουνού και έχει γύρω στα τριακόσια πενήντα σπίτια, τα περισσότερα από τα οποία έχουν έναν μικρόν κήπον. (...) Καύχημα της Αβδέλλας κατά τα τελευταία χρόνια υπήρξε η μεγάλη επιτυχία της στην εκπαίδευση...».13

      Μακάρι η εκπαίδευση να δώσει και στην εποχή μας μια νέα πνοή και δημιουργική προοπτική στο ένδοξο χωριό.

 

Βιβλιογραφία - Παραπομπές

1. Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη,τ 1, σ. 23.

2. Βλ. Tache Papahagi, Dictionarul Dialectului Aroman (Το Λεξικό της Αρμάνικης Διαλέκτου), Βουκουρέστι 1974, σ.

100.

3.A.J.B. Wace-M.S. Τhοmpson,Οι Νομάδες των Βαλκανίων, Θεσσαλονίκη 1989, σ. 177.

4. Β. Γιώργης ΄Εξαρχος, Αδελφοί Μανάκια. Πρωτοπόροι τoυ Κινηματογράφου στα Βαλκάνια. Και το «βλαχικόν ζήτημα», Εκδ. Γαβριηλίδης, Αθήνα 1991, σ. 82 – 122 και 203 – 346.

5. Π. Αραβαντινός, Χρονογραφία τις Ηπείρoυ, τ. Α, σ. 58.

6. Κ. Ν. Σάθας, Το εν Ζακύνθω Αρχovτολόγιov και οι Ποπολάροι. Χρovικόν Ανέκδοτov Γαλαξειδίου, σ. 195-196.

.7. Φρ. Πουκεβίλ, Ταξίδι στην Ελλάδα. Μακεδovία -Θεσσαλία, Εκδ. Αφοι Τολίδη, Αθήνα 1995,σ.144 και141.

8. Αλέκου Παπαβασιλείου (εθνοσυμβούλου της ΠΕΕΑ στα χρόνια της κατοχής), Ιστορικά δημοσιεύματα για τoυς Βλάχους, Βέροια 1974 (στο: Κώστας Μπίρκας, Αβδέλλα. Η αλπική κωμόπολη. Αετοφωλιά της ένδοξης Πίνδου, Εκδ. Ιωλκός, Αθήνα 1978, σ. 37-38).

9. Κώστας Μπίρκας,ό.π. σ. 47-48.

10. Ο.π. σ. 50.

11. Ο.π., τ.Β΄, σ. 343.

12. Νικόλαος Θ. Σχινάς, Οδοιπορικαί Σημειώσεις Μακεδοvίας, Ηπείρoυ, Εν Αθήναις 1886, σ. 6.

13. Α. J. Β. Wace -Μ. S. Thompson, ό.π. σ.174.